AFGELAST - Behoud van landschappen: keuzes maken bij het beheer van natuur in het actuele, verstedelijkte landschap

Natuurpunt beheert 24 000 hectare natuurgebieden in Vlaanderen. Een groot deel van haar 100 000 leden woont in stedelijke landschappen, waar natuur beperkt is tot snippers. Het beheer van een natuurreservaat betekent: een doelstelling geven - willen we bos of heide - en inrichtingswerken uitvoeren om het landschap (terug) geschikt te maken voor het herstel van die beoogde natuur. Keuzes zijn gebaseerd op wetenschappelijke kennis, ervaring, maar … ook op beleidsprioriteiten, politieke en maatschappelijke haalbaarheid. Als vereniging groeperen we vele duizenden leden, die, zoals het vrijwilligers betaamt, hun eigen prioriteiten en voorkeuren hebben.

Programma

Het zal alvast volgende thema’s omvatten:

• Het huidige landschap is volledig bepaald door eeuwenlange menselijke ingrepen
• “Natuur” bestaat uit spontaan verschenen en levende organismen in nauwe samenhang met de leefomgeving van dat organisme. Processen zoals bodemvorming, hydrologie, chemie, windwerking en dergelijke behoren óók tot de natuur.
• De mens heeft het landschap dermate beïnvloed dat de oorspronkelijke natuur steeds meer beperkt is in haar verspreiding en kwaliteit. Natuurpunt gaat ervan uit dat natuur een belangrijke intrinsieke waarde heeft, maar óók dat natuur een belangrijke bijdrage levert aan het welzijn van de mens: een landschap met veel natuur is gezonder voor zowel natuur als mens.
• Het landschap beheren betekent: een doelstelling nastreven, die (vaak) is gebaseerd op het nabije verleden, kennis en ervaring over de behoeftes van en kansen voor natuur.
• Bepaalde doelstellingen impliceren dat er wordt ingegrepen op de huidige toestand van een landschap: om een heide te herstellen kan het nodig zijn om een dennenbos te kappen, om vissen terug kansen te geven leggen we met graafmachines meanders aan in beken.
• De natuur, maar ook de mens, heeft baat bij grote stukken natuur, maar óók (en niet in het minst) bij verbindingen tussen stukken natuur. Zelfs steden kunnen een rol vervullen als stapstenen voor natuur.

Doelstellingen

Leerkrachten zijn er zich van bewust dat natuurbeheer niet “zomaar” wat kappen en maaien is, maar dat er achter heel wat werken een ecologische redenering zit.

Ze kunnen volgende kritische vragen kaderen binnen het ruimere verhaal van landschapsbehoud (zonder daarom voor elke specifieke situatie uitleg te kunnen geven naar het waarom).

• Waarom kappen we bomen of een bos, terwijl er elders dan zwaar wordt ingezet op aanleg van een nieuw bos?
• Zijn heides waardevoller dan bossen?
• Zou men “de natuur” niet beter haar gang laten gaan in plaats van erin te graven en kappen?
• Gaat Natuurpunt proberen alle exoten te verwijderen? En wat zijn exoten eigenlijk?

Doelgroep

Leerkrachten biologie en natuurwetenschappen

Begeleiding

Jens Verwaerde is bioloog / educatief medewerker bij Natuurpunt CVN. Jens werkt meer dan 20 jaar bij Natuurpunt, eerst als plannenmaker voor beheerplannen van natuurreservaten, sinds 2012 als lesgever voor onder meer natuurbeheer, ecologie, klimaat, natuurfotografie. Hij werkt mee de cursussen uit die Natuurpunt CVN als educatieve instelling aanbiedt.

Praktisch