Effectieve didactiek in de les wiskunde (2de en 3de graad lager onderwijs)

In deze nascholing bekijk je hoe recente wetenschappelijke inzichten op het vlak van didactiek kunnen gebruikt worden in de lessen wiskunde van de tweede en derde graad van de lagere school en in de B-stroom van het secundair onderwijs. Na een korte situering van de evolutie van de wiskundedidactiek in de laatste vijftig jaar, onderzoek je aan de hand van concrete voorbeelden hoe de instructie in de les wiskunde effectiever en krachtiger kan worden gemaakt. Hoe kan je bijvoorbeeld voorkennis beter activeren, voorbeelden gebruiken als kennisbasis, leerstof actief laten verwerven en leerlingen ondersteunen bij het oplossen van wiskundeproblemen?

Programma

Het programma bestaat uit een algemeen inleidend deel en drie specifieke modules over effectief wiskundeonderwijs in de lagere school. In elke module wordt een afwisseling voorzien van werkvormen en wordt de basis van effectieve didactiek ingepast.

In het inleidende deel wordt de evolutie van het wiskundeonderwijs van de laatste vijftig jaar geschetst. In die laatste vijftig jaar hebben verschillende uiteenlopende stromingen de wiskundedidactiek in onze klassen bepaald. We gingen van materialistisch rekenonderwijs naar moderne wiskunde en vervolgens naar realistisch rekenen. De laatste jaren zien we gelukkig dat wetenschappelijk onderzoek meer en meer richting geeft aan de realisatie van kwalitatief onderwijs. De cognitieve psychologie en de vele lerareneffectiviteitsstudies geven steeds duidelijker aan hoe leerlingen (wiskunde) leren, en hoe we daar als leerkracht in onze wiskundedidactiek efficiënt op kunnen inspelen.

In de module algoritmes behandelen we de ontwikkeling en opbouw van vier gekende cijferalgoritmes. Cijferprocedures zijn sterk historisch en cultureel bepaald. We kiezen voor elk van de procedures voor een stapsgewijze opbouw van progressief compliceren en schematiseren doorheen de lagere school. We bekijken telkens hoe we de lessen cijferen kunnen verrijken met een aantal didactische elementen zoals het activeren van de juiste voorkennis, het structureren van ons onderwijsaanbod, het combineren van woord en beeld en het koppelen van inhoud aan context.

In de module heuristieken komen het getalbegrip en het “horizontaal rekenen” aan bod. Anders dan bij het cijferen blijven we bij het rekenen steeds zichtbaar beroep doen op de eigenschappen van getallen en bewerkingen. We bespreken voor elk van de vier hoofdbewerkingen een standaardprocedure maar ook een aantal “handige rekenstrategieën”. We behandelen in deze module ook het gebruik van heuristieken bij het oplossen van rekenproblemen en vraagstukken. Ook hier gaan we weer op zoek naar elementen die de lessen wiskunde effectiever kunnen maken. Denk bijvoorbeeld aan hoe de leerkracht model kan zijn voor het denken van de leerlingen, aan ondersteuning bij moeilijke opdrachten, aan afwisseling van oefentypes en aan “retrieval practice” tijdens de les.

In de module leerlijnen bespreken we enkele specifieke leerlijnen doorheen de lagere school. In de “leerlijn meten” besteden we aandacht aan de ontwikkeling van een kennisbasis voor maat, maatgetal en maateenheid. In de “leerlijn breuken” behandelen we de ontwikkeling van het ontluikend begrip in, en het werken met, rationale getallen. Bouwstenen die we tijdens deze lessen expliciet kunnen inschakelen zijn onder andere het spreiden van oefening in de tijd, het activeren van voorkennis, het gebruik van voorbeelden en het ondersteunen bij moeilijke opdrachten.

Doelstellingen

Na het volgen van de nascholing:

• onderscheid je de verschillende stromingen die het wiskundeonderwijs de afgelopen jaren hebben bepaald;
• illustreer je met enkele voorbeelden de bevindingen uit de cognitieve psychologie en lerareneffectiviteitsstudies bij het vormgeven van kwaliteitsvol wiskundeonderwijs;
• beschrijf je de sleutelmomenten tijdens het leren van cijferalgoritmes, rekenstrategieën en meetvaardigheden;
• integreer je de basiselementen van effectieve didactiek in de lessen cijferen, getallen/bewerkingen en meten.

Doelgroep

(Zorg)leerkrachten uit de 2de en 3de graad van het lager onderwijs.

Verder ook interessant voor leerkrachten uit de B-stroom van het secundair onderwijs.