Masterclass wiskunde: het wat, hoe en waarom van effectieve wiskundedidactiek in het basisonderwijs

De nieuwe minimumdoelen wiskunde voor de derde kleuterklas, het vierde leerjaar en het zesde leerjaar lopen als een rode draad doorheen deze vierdaagse masterclass. Je maakt uitgebreid kennis met de uitgangspunten, de structuur en de inhoud van de minimumdoelen voor de verschillende domeinen van het leergebied wiskunde. Je onderzoekt hoe recente wetenschappelijke inzichten op het vlak van leerpsychologie en vakdidactiek kunnen bijdragen tot een effectiever en krachtiger onderwijsaanbod. Voor de domeinen getallenkennis, bewerkingen, meten en meetkunde maak je kennis met solide wetenschappelijke kaders die de realisatie van de minimumdoelen wiskunde op het vlak van inzicht en vaardigheden kunnen garanderen. Na een korte situering van de evolutie van de wiskundedidactiek tot aan de nieuwe minimumdoelen, onderzoeken we bijvoorbeeld hoe de instructie effectiever en krachtiger kan worden gemaakt, hoe basisvaardigheden geautomatiseerd kunnen worden en hoe deze verworven kennis en vaardigheden optimaal kunnen aansluiten bij het aanbod in het secundair onderwijs. Deze masterclass richt zich tot gepassioneerde leerkrachten die het wiskundeonderwijs in hun school op een hoger niveau willen tillen.

Programma

De module "Nieuwe minimumdoelen wiskunde voor de basisschool" biedt een diepgaand inzicht in de evolutie en didactiek van het wiskundeonderwijs. We beginnen met een terugblik op 100 jaar wiskundedidactiek, die ons leidt naar de recente herziening van de eindtermen tot minimumdoelen. Vervolgens onderzoeken we de kern van effectieve wiskundedidactiek: de balans tussen concept en procedure als fundamentele bouwsteen voor het leerproces. Een belangrijk onderdeel van de module is de analyse van drie sleutelmomenten in de nieuwe leerlijn: de derde kleuterklas, het vierde leerjaar en het zesde leerjaar. Tenslotte bekijken we hoe deze vernieuwde aanpak een doorgaande leerlijn vormt en de brug slaat naar de eindtermen STEM in het secundair onderwijs zodat leerlingen optimaal voorbereid worden op hun verdere schoolloopbaan.

De module "Aanvankelijk rekenen in de derde kleuterklas en het eerste leerjaar" richt zich op de eerste stappen in het rekenonderwijs en legt een stevige basis voor verdere wiskundige ontwikkeling. We starten met voorbereidende reken- en wiskundeactiviteiten in de derde kleuterklas, waarbij het ontluikend getalbegrip centraal staat. In het eerste leerjaar verschuift de focus naar het verwerven van elementair getalbegrip en het automatiseren van basissommen tot 20. We maken hierbij gebruik van het ijsberg- en handelingsmodel. Tot slot bekijken we de opbouw van de leerlijn meten in 9 stappen, waarmee leerlingen stap voor stap kennismaken met grootheden als lengte, inhoud, massa.

De module "Verdieping van het wiskundeleren van het tweede tot en met het vierde leerjaar" richt zich op de ontwikkeling van gevorderd getalbegrip en rekenvaardigheden bij jonge leerlingen. We starten met de bouwstenen voor gevorderd getalbegrip. Vervolgens verkennen we de verschillende benaderingen van hoofdrekenen, waarbij zowel handige en flexibele strategieën als gestandaardiseerde procedures aan bod komen. Een belangrijk aandachtspunt in deze module is de didactiek van de maal- en deeltafels. Hierin staat de samenhang tussen inzicht, automatiseren en memoriseren centraal. Tot slot verdiepen we ons in het gebruik van algoritmes in de lagere school. We bekijken hoe het cijferen progressief gecompliceerd of geschematiseerd kan worden zodat leerlingen stap voor stap grip krijgen op deze formele rekenprocedures.

De module "Wiskunde in het vijfde en zesde leerjaar" richt zich op de verdere uitdieping van wiskundige inzichten en vaardigheden in de laatste jaren van het basisonderwijs. We starten met heuristieken in het basisonderwijs, waarbij leerlingen vraagstukken leren aanpakken met behulp van het drieslagmodel. Daarnaast maken we kennis met rijke wiskundige problemen, waarbij de link wordt gelegd naar probleemoplossend denken in andere leergebieden. Vervolgens verkennen we de leerlijn rationale getallen, waarin zowel getalbegrip als rekenvaardigheid centraal staan. Ook meetkunde krijgt ruime aandacht: leerlingen verdiepen zich in de verkenning van vlakke en ruimtelijke figuren, relaties en ruimtelijke oriëntatie. Daarnaast besteden we aandacht aan meten en metend rekenen, waarbij de begrippen maat, eenheid en maatgetal voor verschillende grootheden worden verkend. Tot slot bekijken we hoe een doorgaande leerlijn ervoor zorgt dat leerlingen van het zesde leerjaar met een stevige wiskundige basis aan hun volgende onderwijstraject kunnen beginnen.

Doelstellingen

Na het volgen van de masterclass:

• heb je een grondige en diepgaande kennis van de nieuwe minimumdoelen wiskunde voor de derde kleuterklas, het vierde leerjaar en het zesde leerjaar;
• onderscheid je de verschillende stromingen die het wiskundeonderwijs de afgelopen jaren hebben bepaald;
• illustreer je met enkele voorbeelden de bevindingen uit de cognitieve psychologie en lerareneffectiviteitsstudies bij het vormgeven van kwaliteitsvol wiskundeonderwijs;
• beschrijf je de kernelementen bij het ontwikkelen van inzicht in “de structuur van natuurlijke en rationale getallen”, “de eigenschappen van bewerkingen”, “maat, eenheid en maatgetal”, “elementaire meetkundige relaties” en “wiskundige contexten”;
• beschrijf je de kernelementen bij het ontwikkelen van rekenstrategieën, procedures en vaardigheden;
• vertaal je recente wetenschappelijke inzichten naar concrete verbeteracties in je school;
• versterk je je wiskundeonderwijs op basis van actuele inzichten in de verschillende wiskundedomeinen (getallen, bewerkingen, meten en metend rekenen en meetkunde).

Doelgroep

(Zorg)leerkrachten uit het (buitengewoon) lager onderwijs en de derde kleuterklas die het onderwijsaanbod van de verschillende ‘domeinen wiskunde’ in hun school of klas willen versterken. Uiteraard is deze masterclass geschikt voor (zorg)leerkrachten die aanspreekpunt zijn voor wiskunde in hun school of lid zijn van een werkgroep wiskunde. Ook leerkrachten uit de 1^ste graad van het secundair onderwijs zijn welkom. Tenslotte zullen ook (zorg)leerkrachten die zich willen verdiepen in de nieuwste wetenschappelijke inzichten omtrent wiskundedidactiek hun gading vinden in deze masterclass.

Mee te brengen door cursist

Een laptop met lader

Goed om te weten

Nascholingen Hilde Heuninck, Hilde Rabaut (KLE/067 en BAS/137) en en BAS/127 en LAG/195