Kritisch denken en constructief van mening verschillen in de klas: (hoe) doe je dat? - Ronde 1 - keuzesessies (10:45 - 12:15)

De plenaire lezing verduidelijkte hoe het komt dat thema's als de oorlog in Gaza, politieke voorkeuren, de ophef rond de veroordeling van Acid, de klimaatopwarming ook in de klas kunnen leiden tot pittige debatten. Deze hebben de vervelende neiging om razendsnel te ontsporen. Tijdens deze sessie focus je je op je aanpak in de klas en leer je hoe je jouw leerlingen kan laten debatteren zonder dat het eindigt in een stammenstrijd. Tips en tricks dus voor de praktijk!

Ruben Mersch studeerde filosofie en biologie in Gent. Hij is de auteur van drie boeken over het menselijke denken en was columnist bij De Standaard. Momenteel schrijft hij voor De Correspondent.

Leerkrachten worden regelmatig geconfronteerd met moeilijke situaties. Leerlingen doen een polariserende uitspraak, ze gaan in conflict of contesteren bepaalde leerstof. Hoe kunnen leerkrachten daar op een open en constructieve manier mee omgaan? Waarom is het belangrijk dat ze dat doen? In deze sessie bekijk je concrete actieschema’s, enkele theoretische inzichten en ga je in dialoog om ervaringen uit te wisselen en elkaar te inspireren om van conflict en polarisering een leerkans te maken.

Deze sessie richt zich tot leerkrachten, pedagogische begeleiders en directie.

Maarten Van Alstein is senior onderzoeker bij het Vlaams Vredesinstituut, een wetenschappelijke instelling bij het Vlaams Parlement. Maarten doet onderzoek naar polarisering en conflicttransformatie, geschiedenisonderwijs en vredespedagogie.

Gevoelige thema’s kunnen de lespraktijk flink verstoren. Hoe ga je hiermee om? Wat zijn mogelijke reacties? Wat leren je leerlingen door hen net in zo’n dilemma te zetten en welke rol kan jij hierin opnemen? Tips en tricks uit de klaspraktijk, waaronder parallel histories als werkmethode voor historisch bewustzijns-, taal -en/of burgerschapsdoelen.

Deze sessie is bedoeld voor iedereen die geconfronteerd wordt met moeilijke onderwerpen in de klas en in het bijzonder leerkrachten geschiedenis, taal, burgerschap.

Stefanie Van Brussel is leerkracht geschiedenis, aardrijkskunde en atelier humane op het GO! Koninklijk Atheneum Antwerpen. Ze ontwikkelde de Nederlandstalige versie van Parallel Histories rond Israël-Palestina en gaat al jaren samen met haar schoolteam op een constructieve manier met moeilijke onderwerpen aan de slag.

In deze sessie ga je in op de (emotionele) moeilijkheden die worden ervaren wanneer controversiële of sensitieve onderwerpen worden besproken in de klas, zowel als onderdeel van het curriculum als tijdens onverwachte situaties. Vaak spelen persoonlijke emoties daarbij een rol. Wanneer worden precies die emoties als lastig gezien? Hoe kan je daar het beste mee omgaan als leerkracht? En hoe kan je omgaan met je eigen ongemak? In deze sessie worden er zowel good practices gegeven afkomstig uit het onderzoek van de spreker, als uit de input van de deelnemers. Uit verschillende reflectie-oefeningen en de dialoog die plaatsvindt neem je heel wat inzichten mee voor je klaspraktijk.

Deze sessie richt zich tot leerkrachten (die te maken krijgen met verhitte discussies in de klas).

Imke Brummer is een doctoraatsstudent aan de Universiteit Antwerpen en richt zich in haar onderzoek op de emotionele kant van burgerschap in het secundair onderwijs. Niet alleen onderzoekt ze op welke manier emoties voorkomen in de lespraktijk binnen burgerschapsonderwijs, maar ze kijkt ook naar verschillende situaties waarin jongeren aangeven zich thuis te voelen binnen en buiten de school.

Constructief debatteren start bij een gezonde dosis zelfkennis en het vermogen om jezelf en je eigen referentiekader kritisch te kunnen bevragen. Wanneer leerlingen enerzijds hun eigen waarden en beweegredenen in kaart kunnen brengen, en anderzijds in staat zijn om de eigen vooroordelen en vooringenomenheden te herkennen, kunnen ze in een discussie een onderbouwd standpunt innemen op basis van hun eigen ideeën en waarden, met aandacht voor de argumenten van de ander. Voor jongeren is dergelijke zelfreflectie en zelfbewustzijn echter verre van evident. In deze sessie krijg je enkele handvaten en principes mee die je kunnen helpen bij het op gang brengen en het ondersteunen van kritische reflectie bij je leerlingen. Door kritisch te reflecteren leren leerlingen over zichzelf en hoe ze zich verhouden tot anderen en de wereld; ze leren hun eigen referentiekader in vraag te stellen en open te staan voor de perspectieven van anderen. Met een dergelijke basishouding worden debatten in de klas heel wat leerrijker en meer betekenisvol, en kunnen leerlingen groeien zowel op persoonlijk vlak als in hun rol als lid van de samenleving.

De inhoud van de sessie sluit aan bij de eindtermen rond Burgerschap, Leercompetenties, Sociaal-relationele Competenties en Zelfbewustzijn. De workshop is daarom gericht op alle leerkrachten van de 2de en 3de graad secundair onderwijs die zich in hun lessen bezighouden met deze vakoverschrijdende thema’s. In het bijzonder is de inhoud relevant voor leerkrachten geschiedenis en Nederlands (met de focus op het leren debatteren), godsdienstleerkrachten (voor de leerdoelen Persoonsvorming, Ontmoeting, Omgaan met verscheidenheid & Samenlevingsopbouw en inspiratie) en klastitularissen. Daarnaast kunnen ook onderwijsondersteuners, zorgleerkrachten en leerlingenbegeleiders baat hebben bij de inhoud van de sessie.

Kaat Somers werkt als projectcoördinator onderwijs en service-learning aan het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen (UCSIA). Ze coördineert het Vlaamse Netwerk voor Service-Learning in Hoger Onderwijs en de European Association for Service-Learning in Higher Education (EASLHE). Kaat heeft een master in Sociaal Werk en Sociaal Beleid (KU Leuven) en lerarendiploma (Universiteit Antwerpen).

Marie-An Knops is projectmedewerker service-learning aan de KU Leuven. Enerzijds focust ze op de institutionalisering van de pedagogie in het hoger onderwijs via verschillende (globale) projecten, bv. Erasmus+ en Uniservitate. Anderzijds zet ze zich in voor de professionalisering en ondersteuning van docenten bij het ontwikkelen van service-learning vakken, met een specifieke focus op reflectie.

In deze sessie doorloop je zelf een oefening in debatvaardigheden die je in de klas kan gebruiken. Door de gehanteerde methodiek ervaar je gedurende heel de oefening dat het onmogelijk is om je eigen opinie over de inhoud van de controverse zonder nuancering te ventileren. Deze oefening stelt je als leerkracht in staat om een gestileerd debat te leiden over een onderwerp dat in je klas gevoelig ligt en waarover de gemoederen verhit geraken

Deze sessie is bedoeld voor iedereen die met jongeren of leerlingen in gesprek gaat.

Kristof van Rossem is Master in de filosofie (KULeuven) en gespecialiseerd in het socratisch gesprek (www.socratischgesprek.be). Als zelfstandig trainer werkt hij momenteel onder andere voor het Rijksopleidingsinstituut tegengaan Radicalisering in Nederland. Hij is mede-auteur van het boek  ‘Leerling of Bekeerling. Radicalisering bespreken in de klas’ (Van Rossem e.a., 2017) en publiceerde vorig jaar het boek ‘Vraag Raak. Bewust vragen stellen in communicatie' (LannooCampus, 2023).