Een mannenmaatschappij? Hoe vrouwen leefden in de laatmiddeleeuwse Nederlanden

In de 16^de-eeuw maakte de Italiaan Lodovico Guicciardini een lange reis door de Nederlanden. In zijn reisdagboek lezen we hoe hij zich verbaasde over de vrouwen die hij tegenkwam. Zij bekommerden zich niet alleen om het huishouden, maar bedreven ook naarstig ‘mannelijke activiteiten’ zoals handel en bewogen vrij in de stad om hun zaken af te handelen.  Zijn beschrijving staat ver af van het nog steeds erg dominante beeld van vrouwen in de middeleeuwse en vroegmoderne steden, die nog al te vaak als passieve en brave huisvrouwen worden beschreven of zelfs onvermeld blijven in geschiedenisboeken. Deze nascholing biedt aan de hand van concrete bronfragmenten uit de late middeleeuwen (14^de-16^de eeuw) inzicht in verschillende facetten van het leven van laatmiddeleeuwse vrouwen.

Programma

Het programma omvat vier delen:

• Middeleeuwse denkbeelden over de rol van mannen en vrouwen: hoe moesten mannen en vrouwen zich gedragen volgens middeleeuwers? We kijken naar de denkbeelden van mensen met heel verschillende achtergronden, zoals een geestelijke, een edelvrouw of een stadsklerk.
• De rechten van vrouwen: op papier hadden vrouwen in de middeleeuwse Nederlanden heel wat rechten, zeker in vergelijking met andere regio’s in Europa. Op sommige vlakken hadden ze zelfs dezelfde rechten als mannen. Hoe kwam dat? En was dit in de praktijk ook zo?
• Huwelijk en seksualiteit: hoe en waarom trouwden mannen en vrouwen in de middeleeuwen? Was liefde belangrijk en hoe ging men om met seksualiteit? Daarnaast bleven veel vrouwen single. We onderzoeken waarom dat zo was en wat hun positie was.
• Vrouwen en mannen in de economie: het cliché luidt dat economische activiteiten in de middeleeuwen een mannenzaak waren. Maar ook vrouwen waren aanwezig in verschillende economische sectoren, waarin ze soms een belangrijke rol speelden. Hoe verschilde hun werk van dat van mannen? En hoe veranderden hun mogelijkheden in de economie?

Doelstellingen

De deelnemers:

• kijken met een kritische blik naar stereotypen over middeleeuwse vrouwen;
• herkennen de bijdrage van vrouwen aan de middeleeuwse samenleving, hoewel die vaak minder zichtbaar is;
• leren dat de laatmiddeleeuwse samenleving een patriarchale maatschappij was, maar dat vrouwen toch verschillende mogelijkheden hadden om een actieve rol te spelen;
• begrijpen hoe verschillende maatschappelijke veranderingen een impact hadden op de beweegruimte van vrouwen;
• leren hoe de beweegruimte van vrouwen (en mannen) niet alleen beïnvloed werd door hun geslacht, maar ook door andere factoren zoals hun sociale positie, huwelijksstatus, of woonplaats;
• maken kennis met verschillende facetten van het leven van middeleeuwse vrouwen, zoals de economie, het huwelijk, en het recht.

Doelgroep

Leerkrachten geschiedenis derde jaar secundair onderwijs en alle andere belangstellenden.

Begeleiding

Andrea Bardyn is aspirant van het FWO-Vlaanderen. Zij is verbonden aan de onderzoeksgroep middeleeuwse geschiedenis aan de KULeuven en het Centrum voor Stadsgeschiedenis aan de Universiteit van Antwerpen. 

Chanelle Delameillieure is aspirant van het FWO-Vlaanderen en wetenschappelijk medewerker bij de Onderzoeksgroep Middeleeuwen van de KU Leuven.

Praktisch