Antieke en moderne grafroof in Egypte. De aantrekkingskracht van een onuitputtelijke schatkamer

Ondanks de enorme moeite die de oude Egyptenaren aan de dag hebben gelegd om de piramiden en graven van hun koningen en vooraanstaande ambtenaren te beschermen, werden nagenoeg alle graven door plunderaars leeggeroofd. Hoe kon dit gebeuren? En welke acties werden hiertegen ondernomen? Helaas heeft de situatie in Egypte recent opnieuw aangetoond dat er ook vandaag nog illegale schatgraverij blijft bestaan.

Programma

In het oude Egypte resulteerde ‘de verzuchting naar de eeuwigheid’ in de aanleg van riante grafcomplexen, volgestouwd met een overvloed aan de meest verfijnde grafgiften. Hierbij werden kosten noch moeite gespaard om de overledene een eeuwig leven te garanderen.

Ondanks het waakzame oog van de necropoolpolitie trokken deze grafcomplexen de aandacht van rovers en plunderaars, soms al onmiddellijk na de begrafenis. Toen, op het einde van het tweede en het eerste millennium de centrale macht zwak en onstabiel was geworden en corruptie schering en inslag was, vielen de grootse piramidecomplexen en de schitterende graven in de Vallei der Koningen ten prooi aan roversbenden. Niet alleen boeven, ook hogere ambtenaren en zelfs priesters maakten zich schuldig aan grafroverij. Onderzoekscommissies werden opgericht, verdachten werden opgepakt en ondervraagd. Hun beklijvende bekentenis bleef bewaard in de papyrus Leopold-Amherst. Priesters en ambtenaren probeerden te redden wat er te redden viel.

Na de herontdekking van Egypte door de Napoleontische expeditie begon een bloeiende handel in Egyptische oudheden, aangewakkerd door de verzamelwoede van buitenlandse consuls en Europese aristocraten. Omdat de Egyptische autoriteiten niet ingrepen om de plundering van monumenten en de uitvoer van waardevolle artefacten een halt toe te roepen, werd Egypte op grote schaal leeggeroofd.

En de geschiedenis herhaalt zich…
De Arabische revolutie en de recente conflicten in Egypte brachten niet alleen politieke turmoil, maar opnieuw lucratieve kansen voor illegale schatgraverij. De chaotische situatie en het ontbreken van een efficiënt veiligheidsapparaat resulteerde in een sfeer van straffeloosheid waardoor er op grote schaal plunderingen konden worden uitgevoerd. De Egyptische instanties, de buitenlandse archeologische teams, maar ook Unesco keken geschokt en weerloos toe.

Doelstellingen

De deelnemers krijgen inzicht in de organisatie van en de nazorg voor de oudegyptische funeraire cultuur:

• de cultus voor de overledene na de begrafenis;
• maatregelen tegen grafroof: ingewikkelde sluitmechanismen voor piramiden en graven, vervloekingsteksten tegen grafrovers, bewaking door de necropoolpolitie, juridische processen en strafmaat voor grafrovers, herbegraving mummies en grafgiften in geheime cachettes;

en in de moeizame beheersing van de meer recente illegale schatgraverij:

• vanaf de 19^de eeuw, met de oprichting van de Egyptische Oudheidkundige Dienst, de start van de Egyptologie als wetenschap en het eerste officiële Egyptische museum;
• in de nasleep van de Arabische revolutie.

Doelgroep

Leerkrachten geschiedenis uit de eerste graad, leerkrachten esthetica 3^de graad en alle andere belangstellenden.

Begeleiding

Marleen Reynders is egyptoloog en musicoloog (KU Leuven) en geeft lezingen en gastcolleges in binnen- en buitenland. Zij was voorzitter van Egyptologica Vlaanderen. Van haar hand verschenen bij Davidsfonds Uitgeverij diverse boeken over het oude Egypte. Ze begeleidt met veel passie cultuurreizen naar Egypte.

Praktisch